Vasco da Gama; (1450-1524)

Portekizli ünlü bir denizci, Hindistan’a denizden gidebilen ilk Avrupalı’dır. Da Gama’nın 1497-99 yıllarında Ümit Burnu’nu geçerek Hindistan’a gitmesi, bu memleketin zenginliklerinden Avrupalılar’ın kolayca faydalanmalarını sağlamıştır.

Kristof Kolomb daha önce, kendisinin yapmak istediğini, başka şekilde Vasco Da Gama’nın yapmış olduğunu görünce, bu hal pek gücüne gitmiş, başarıda onu geçebilmek için ne yapacağını şaşırmıştı. Vasco Da Gama’nın bu başarısı Portekiz tarihi için çok önemli bir dönüm noktası oldu. Bundan sonra kısa bir süre içinde Portekiz zenginleşti, yayıldı.

Gama, 1450’de, Portekiz’in küçük bir denizci kasabası olan Sines’te doğdu. Çok eski bir ailenin çocuğuydu, hattâ onun kral ailesiyle de gayrimeşru bir ilişiği olduğu ileri sürülmüştür. Vasco, daha çok küçük yaşta denizciliğe merak sarmış, kendisini ona göre yetiştirmeye çalışmıştı. 1487’de devrin kiralı tarafından Hindistan’a denizden yol aramakla görevlendirildi. Kralın âni ölümü Gama’nın yola çıkmasını biraz geciktirdi. Ölen kralın yerine tahta geçen Kral Manoel, Gama’ nın emrine dört gemiyle 160 denizci verdi. Ayrıca, gideceği yerde karşılaşacağı önemli şahıslara da birer mektup yazıp Gama’ya verdi.

Küçük donanma 8 temmuz 1496’da yola çıktı. Arap kılavuzlar yol gösteriyorlardı. Şiddetli fırtınalar, akla hayale gelmedik bir sürü güçlükler içinde geçen uzun bir yolculuktan sonra, kasım ayının sonuna doğru, Ümit Burnu’na geldiler. Şiddetli bir fırtına vardı. Gemiler bir süre Ümit Burnu’nda kalmak zorundaydı. Bu arada Gama’nın emrindeki denizciler isyan çıkardılar. Vakit henüz gecikmeden Portekiz’e dönmek istiyorlardı. Gama isyanı kolayca bastırdı, üç gün sonra Hindistan’a doğru yeniden yola çıktı. 1498 mayısının sonuna doğru Hindistan’ın batı kıyılarına vardı.

Gama’nın Hindistan Macerası

Hindistanlılar Vasco Da Gama’yı hiç de iyi karşılamadılar. Hükümdarın Avrupalı denizciler şerefine verdiği ziyafet gayet soğuk geçti. Hintli tüccarlar, Avrupalılar’ın başarısını kıskanmışlardı. O güne kadar kendileri daha çok kara yolundan ticaret yaptıkları için, bundan sonra deniz yolundan ticaret yaparak kendileriyle rekabete girişecek Avrupalı tüccarları tehlikeli birer rakip olarak görüyorlardı. Tüccarlar, adamlarını toplayıp, Gama’nın aleyhine kışkırtmaya çalıştılar.

Gama ile adamları limana kendilerini dar atıp hemen dönüş yolculuğuna çıktılar. Gama’nın gemileri 1499 eylülünde Lizbon’a vardı. Portekizliler Gama’yı büyük bir gösteriyle karşıladılar. Kral ona asalet unvanı verdi. Hindistan’la yapılacak ticaretten de elde edilecek kâra Gama’yı ortak yaptı.

Portekiz hükümeti Vasco Da Gama’nın başarısından sonra, arasını soğutmadan, hemen faaliyete girişti. Pedro Alvarez Cabral idaresinde 13 gemilik bir filoyu Hindistan’a gönderdi. Böylece, Avrupalı tüccarlar Hindistan’da yerleşecek, Avrupa ile Hindistan arasındaki ticaret sağlam bir esasa bağlanacaktı. Fakat Hindistan’a giden ikinci filo da iyi karşılanmadı. Yerliler gemicilerin çoğunu öldürdüler.

İkinci Hindistan Seferi

Portekiz hükümeti, ölen gemicilerin öcünü almak için, Vasco Da Gama’ya yeniden Hindistan’a gitmek görevini verdi. Gama 20 gemiyle 1502’de yola çıktı. Donanma Afrika’ nın doğu kıyılarında Mozambik ve Sofala Portekiz sömürgelerini kurdu. Gama yolda rastladığı gemilerden ganimet topladı, içindeki yolcuları, tayfayı esir aldı, gemileri de yaktırdı. Hindistan’a vardığı zaman da yurttaşlarının öcünü pek zalimce aldı. Lizbon’a döndüğünde, ilk seferinde olduğu gibi, gene törenle karşılandı, yeni yeni unvanlar kazandı.

Buna rağmen nedense pek çabuk unutuldu. Tam yirmi yıl hiç kimse onu hatırlamadı, yeni iş vermedi. Bu arada, Portekizli gemiciler Vasco Da Gama’nın çizdiği rota üzerinden, Hindistan’a gidip gelmeye başlamışlardı. Yerlilerle Portekizliler arasında sık sık kanlı çarpışmalar oluyordu. En sonunda, Vasco Da Gama’ya yeniden Hindistan’a gitmesi emredildi.

Gama 1523’te yeniden denize açıldı. Fakat Hindistan’da Gama’yı zafer yerine ölüm bekliyordu. Koçin’de, hiç beklenmedik bir zamanda öldü. Büyük denizcinin cenazesi Portekiz’e getirildi, törenle gömüldü.

Vasco Da Gama’nın Hindistan’a denizden yol bulması keşifler tarihinde Amerika’nın keşfi kadar önemli bir yer tutar. Fakat, bu arada, Gama’nın karakterinin kötü tarafları da Asya ve Afrika’da yerlilerin Batılılar’a karşı düşmanca hisler beslemelerine yol açmıştır.

Ferdinand Macellan kimdir, Güney Afrika Ümit Burnu’nu ve Macellan boğazını geçerek dünyayı gemiyle dolaşmıştır.

Ferdinand Macellan, 1480 yılının ilkbaharında Portekiz‘de varlıklı bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. 10 yaşına geldiği zaman amcasının başında olduğu kraliyet donanma okuluna yazılarak eğitim hayatına ilk adımını attı. GençIiği Portekiz’li denizciler yanında gemilerde denizciliği öğrenmekle geçti. Ferdinand Macellan’ın maceraları; onun seyahatlerine eşlik eden eden Portekiz’li Antonio Pigafetta’nın anılarını yazması sayesinde günümüze ulaşmıştır.

Macellan ilk deniz yolculuğuna 1505 yılında, henüz 25 yaşındayken çıktı. Bu ilk görevinde Francisco de Almeida’yı Portekiz genel valisi olarak Hindistan‘a götürdü. 1511 yılında Fas‘a gönderildi ve burada Azamor Savaşı’na katıldı. Bu savaşta dizinden ciddi biçimde yaralandı.

Hindistan‘da, Doğu Hintler’de ve Fas’ta çarpışmalara katıldı. Fas’taki çarpışmalar sonunda sakatlandı. Daha sonra Portekiz kralı ile arası açıldı. Gözden düştü ve kısa bir süre sonra Portekizdonanmasındaki görevine son verildi. 1517 yıIında İspanya’ya gitti. Kral Beşinci Şarl tarafından İspanya donanmasında görevlendirildi. Denizciliğin yanı sıra coğrafyaya da meraklı idi. Hep batı istikametinde yol alınması halinde doğu üli savunmaktaydı.

Hatta bu teorisinin gerçekleştirilmesi için zamanın Portekiz kralından yardım istedi. O zamana kadar, Amerika kıtasının Labrador’dan Rio de Plata’ya kadar olan kısmı keşfedilmişti. MaceIIan, kıtanın kuzeyden ve güneyden bir geçit vereceğine inanıyordu. Ancak bu isteği kabul edilmemişti. Aynı teklifin, İspanya Kralı Beşinci Şarl tarafından kabul edilmesi üzerine, 20 EyIül 1519 tarihinde beş gemi ve 270 mürettebat ile Sanlúcar de Barrameda’dan yola çıkan Macellan, 13 Aralıkta Rio de Janerio’ya ulaştı. Buradaki nehirler vasıtasıyla batıya geçmek isteyen Macellan bir geçit bulamayacağını anlayınca Latin Amerika’nın güneyine doğru yelken açtı. Kıyı boyunca güneye doğru inmeye başladı.

1520′de Macellan ismi verilen geçidi keşfetti. Macellan Boğazına giren filo, bu boğazdan büyük sıkıntılardan sonra çıkabildi. Böylece Büyük Okyanusu kuzeybatı doğrultusunda aşmış oldu. Bu sırada, hava şartları, açlık ve denizle boğuştu. Gemilerde isyan çıktıysa da bastırıldı. Sonunda binbir güçlükIe boğazı aşabilen Macellan bu yeni okyanusun sularını Atlas Okyanusundan daha sakin bulduğundan ona, Pasifik adını verdi. Pasifik Okyanusunda 98 gün açlık ve sıkıntı iIe geçen zor bir yolculuk yapıldı.

Güney Afrika Ümit Burnu’nu ve Macellan boğazını geçerek dünyayı gemiyle dolaşmıştır. Pasifik okyanusuna sakin-durgun anlamına gelen “Pasif” ismini yani “Pasifik” o vermiştir.

1521′de Mariona Adalarında Fuan’da karaya ayak basan kafile, 16 Mart’ta Filipin Adalarına geçti. Filipinlerde geçirdiği günler esnasında yerliIer ile arasında çıkan tartışma çarpışmaya döndü ve bu sırada Macellan 27 Nisan 1521′de öldürüldü.

Güney Amerika’daki Macellan boğazından geçerek Atlas ile Büyük Okyanus’u birleştiren ilk deniz yolculuğu dünya çevresinde yapılan ilk seyahattir.

Ferdinand Macellan, son yolculuğunu tamamlayamadan 27 Nisan 1521 tarihinde Filipinler’de Maktan Adasında yapılan savaşta 41 yaşında ölmüştür.

Daha sonra, Maqellan’ın müm etti. 6 Eylül 1522′de İspanya’ya dönen kafilede 18 kişi kalmıştı. Dünyanın yuvarlak olduğu deniz yoluyla dolaşılarak da ispat edilmiş oldu ve Büyük Okyanusun varlığı ortaya çıktı.

Bartolomeu Dias:Portekizli denizci ve gezgindir (Algarve 1450 ? – Ümit Burnu açıkları 1500).

1487’de Kral II. Joao’nun buyruğuyla Afrika’nın güney kıyılarını ve Hindistan’a giden bir denizyolunu bulmak için yola çıktı. Walvis Körfezi ve Cape Cross’a vardıktan sonra kıyıdan ayrılarak bir süre güneye doğru yol aldı, Ümit Burnu’nun doğusundaki Mossel Körfezi’nde yeniden karaya ulaştı. Daha sonra Great Fish River’a gelinceye kadar doğuya doğru ilerlediyse de yolculuğun kötü koşullarından bıkan gemicilerinin zorlamalarıyla geri döndü. Dönüş yolculuğunda, Fırtınalar Burnu’ nu buldu. 16 aylık bir yolculuk sonunda 1488’de Lizbon’a vardığında hem Hindistan’a gitmeyi sağlayacak deniz yolunu hem de Afrika kıyılarının o zamana kadar Avrupalıların bilmediği 2.250 km’lik bölümünü bulmuştu. Kral II. Joao, yolculuğu sırasında fark etmeden Diaz’ın geçtiği buruna Ümit Burnu adını verdi. 1498′ de Vasco da Gama’nın önderliğinde Hindistan’a düzenlenen sefere katıldı. Ancak fırtınaya tutulan gemisi ile birlikte kayboldu.

Yazıların kaynağı: nkfu.com sayfasıdır.